خرید یک مادربرد مناسب در کنار قطعاتی چون کارت گرافیک و پردازندهی سیستم از اهمیت بالایی برخوردار است. هر بخش از رایانه روی مادربرد نصب میشود. فرم فاکتور مادربرد میتواند ابعاد کامپیوتر و چگونگی اتصالات را تعیین کند. از جمله سخت افزارهایی که روی مادربرد نصب میشود پردازندهی سیستم است. کاربر میتواند باتوجه به سوکت پردازندهی مادربرد، CPU سازگار با برد را نصب کند. در این مقاله میخواهیم با چگونگی، ویژگی و اهمیت این تخته مدار الکتریکی آشنا شویم و راهنمای خرید مادربرد را به شما ارائه دهیم.
مقدمه
مادربردهای رده بالا اغلب دارای ویژگیهای بیشتری هستند که موجب بالا رفتن هزینهی خرید این گروه نسبت به مادربردهای پایین رده میشود. اگر تصمیم دارید محصولی مقرون به صرفه و کاربردی خریداری کنید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
بردهای جدیدی که به همراه آخرین سری چیپست Z590 اینتل و یا X570 AMD عرضه شدهاند، قابلیت پشتیبانی از درگاه PCIe 4.0 را دارند و در نتیجه هزینهی خریدشان نیز افزایش یافته است. مادربردهای B550 AMD با چیپست پردازنده مبتنی بر Zen 2/3، از فناوری PCIe 4.0 پشتیبانی میکنند؛ در حالی که مادربردهای دارای چیپست Z490 و Z590 اینتل، تنها زمانی قابلیت پشتیبانی از PCIe 4.0 را دارند که با نسل آیندهی پردازندههای سری Rocket Lake-S جفت شوند.
چکیده
سوکت مناسب برای CPU تهیه کنید
در هنگام خرید مادربرد مطمئن شوید که برد شما سوکت مناسب برای پشتیبانی از پردازندهی سیستمتان را دارد. جدیدترین پردازندههای AMD از سوکت AM4 پشتیبانی میکنند. درحالی که پردازندههای هستهای نسل دهم و همچنین نسل آیندهی یازدهم شرکت Intel از سوکت LGA1200 استفاده میکنند.
تختههای کوچکتر دارای اسلات و امکانات کمتری هستند
مادربردها در سه اندازه تولید میشوند: اگر بخواهید از فرمهای Mini-ITX و Micro-ATX مادربرد استفاده کنید (مینی کوچکتر از میکرو است)، به دلیل کوچک بودن ابعاد برد باید از برخی اسلاتهای PCIe، اسلاتهای رم و دیگر درگاهها چشم پوشی کنید.
میتوانید با بودجهی محدود مادربرد خریداری کنید
اغلب میتوان مادربردی مقرون به صرفه و دارای امکانات کافی با بودجهای حداقل خریداری کرد. اما اگر نیاز به پورتهای PCIe بیشتری دارید و یا به دنبال پردازندهای با قابلیت اورکلاک هستید، باید بودجهی بیشتری را جهت خرید برد اصلی درنظر بگیرید. تراشههای رایانههای قدرتمند مانند AMD Threadripper هزینهی بالایی دارند، درنتیجه بردهای دارای قابلیت پشتیبانی از چنین پردازندههایی نیازمند بودجهی بیشتری جهت خریداری هستند.
در صورت نیاز به پورتهای پیشرفته و اتصال Wi-Fi، مادربرد خود را ارتقا دهید
اگر سیستم شما از طریق کابل به اینترنت وصل میشود، بهتر است به سراغ ارتقا جهت استفاده از Wi-Fi نروید. اما اگر میخواهید از رایانهی خود برای سالهای آینده استفاده کنید، میتوانید با ارتقای مادربرد جهت پشتیبانی از درگاه نسل دوم USB 3.1 و یا Thunderbolt 3 و PCIe 4.0 سیستم خود را به یک رایانهی مدرن و به روز تبدیل کنید.
بودجهی شما چقدر است؟
مادربردها نیز مانند دیگر قطعات دارای دسته بندی پایین رده، میان رده و رده بالا هستند. بردهای پریمیوم که در بین ماردبردهای رده بالا قرار میگیرند، از تراشههای قدرتمند HEDT یعنی High-End Desktop مانند Threadripper و CoreX پشتیبانی میکنند. درنتیجه دارای قیمت متفاوت و بالایی نسبت به بردهای پایین رده هستند.
کمتر از 3 میلیون تومان
با داشتن این مقدار از بودجه، میتوانید بردهای قابل پشتیبانی از تراشههای AMD با قابلیت اورکلاک و حتی بردهای دارای چیپست پریمیوم و آخرین نسل X370 را خریداری کنید. درنظر داشته باشید که برای خرید پردازندهی اینتل با قابلیت اورکلاک مقدار بودجهی بیشتری لازم دارید. اگرچه با عرضهی بردهای جدید B560 و H570 اینتل این روند تغییر کرده است. همچنین میتوانید بردهایی به همراه ویژگیهای اضافی مانند اتصال بیسیم WiFi را دریافت کنید. البته با این مقدار از بودجه به صورت محدود میتوانید چنین بردهایی را در بازار خریداری کنید.
کمتر از 5 میلیون تومان
در این دسته بندی میتوانید تعداد قابل توجهی از بردهای دارای چیپست Z490 اینتل و قابلیت پشتیبانی از اورکلاک را پیدا کنید. اغلب بردهای دارای چیپستهای پرقدرت AMD مانند X570 و ویژگیهای کاربردی و اضافی مانند نورپردازی RGB و اتصال به Wi-Fi را میتوانید با این مقدار بودجه خریداری کنید.
کمتر از 8 میلیون تومان
اگر میخواهید مادربرد رده بالایی خریداری کنید، لازم است بودجهی بیشتری کنار بگذارید. چنین بردهایی دارای امکانات ویژهای مانند نورپردازی RGB، هیت سینکهای قوی، فازهای برق و VRM (ماژولهای تنظیم ولتاژ) هستند که در اورکلاک اهمیت بالایی دارند. همچنین میتوانید انتخاب بهتری جهت بهره مندی از پورتها مانند نسل دوم درگاههای USB 3.0 / 3.1 داشته باشید. هزینهی خرید اغلب بردهای دارای چیپست Z490 اینتل تقریباً از این محدودهی قیمت شروع میشود.
بیشتر از 8 میلیون تومان
در این محدودهی قیمت میتوانید بردهایی جهت امور حرفهای و سنگین همچنین با بهترین اجزا و امکانات از جمله هیت سینکهای غول پیکر و اغلب با وزن کم، پوشش های ورودی/خروجی (O/I) طراحی شده جهت ارائهی ظاهر جذاب و قابلیت اورکلاک بالا خریداری کنید. همچنین در این محدوده، مادربردهای دارای تراشههای HEDT سازگار با پردازندههای دارای تعداد هستههای بالا مانند Intel Core X و AMD Threadripper مشاهده میکنید. مادربردهای دارای چیپستهای جدید مانند Z490 و Z590 که جزو بردهای پریمیوم محسوب میشوند، حداقل قیمت برابر 7 میلیون تومان دارند. بردهای سازگار با پردازندهی Threadripper دارای قیمت حداقل 8 میلیون تومان هستند.
خرید چنین بردهایی اغلب برای کاربریهای ساده و میان رده ضرورتی ندارد و کاربران میتوانند بودجهی کمتری برای خرید برد صرف کنند.
مادربرد شما از چه پردازندهای پشتیبانی میکند؟
پردازندهی سیستم باید با مادربرد سازگاری داشته باشد. همهی تراشههای اصلی و فعلی شرکت AMD مانند Athlons و تراشههای هستهای Ryzen 9، برای نصب با سوکت AM4 سازگار هستند. البته ممکن است در هنگام نصب پردازندهی جدید روی مادربردهای قدیمی دچار مشکل شوید. این موضوع در خصوص تراشههای Intel کمی متفاوت است. اگر بخواهید پردازندهی نسل دهم یا یازدهم اینتل را خریداری کنید، نیاز به یک برد با سوکت LGA 1200 دارید؛ درصورتی که برای نصب پردازندههای نسل نهم اینتل برد شما باید دارای سوکت LGA 1151 باشد. اینتل تصمیم دارد تا سوکتها را از نسلی به نسل دیگر تغییر دهد که البته سوکت 1200 در نسل فعلی همچنان ثابت است.
سوکتهای Intel LGA 2066 و AMD TR4 با پردازندههای رده بالا مانند CoreX و Threadripper و معماری آنها سازگاری دارند و قادر به تامین انرژی مصرفی آن هستند.
برای اطلاعات بیشتر در خصوص پردازندههای سیستم، میتوانید مقالهی “راهنمای خرید پردازنده (CPU)” را مطالعه نمایید.
ابعاد مادربرد
اغلب مادربردها در سه اندازه تولید میشوند: ATX ،Micro-ATX ،Mini-ITX
- ATX: اندازهی استاندارد مادربرد است که بیشترین فضا را برای درگاهها و اسلاتها ارائه میدهند.
- Micro-ATX: ابعادی کوچکتر از 2.4 اینچ دارد و نسبت به ATX، فضای کمتری برای اسلاتها در اختیار کاربر قرار میدهد.
- Mini-ITX: مخصوص رایانههای شخصی کوچک است. فضای این برد طوری است که معمولاً برای یک کارت مانند کارت گرافیک جهت افزودن گنجایش دارد و کانکتورهای کمتری برای ذخیره سازی و RAM در اختیار کاربر قرار میدهد.
چه پورتهایی برای کاربر ضروری است؟
در هنگام خرید مادربرد لازم است که پوشش های ورودی/خروجی (O/I) برد و هدرهای USB را بر اساس نیاز خود بررسی کنید. چنین ویژگیهایی این امکان را به شما میدهند که پورتهای بیشتری از طریق پنل ارتباطی قسمت جلویی کیس رایانه و یا از طریق اسلاتهای توسعه در پشت کیس اضافه کنید.
در ادامه لیستی از پورتهای مهم و کاربردی برای کاربر را به صورت خلاصه نوشتهایم:
نسل اول USB 3 / USB 3.1
اکثر تجهیزات جانبی از طریق این درگاه به سیستم متصل میشوند. با توجه کاربرد بالایشان، هر چقدر هم تعداد این درگاهها زیاد باشد، کاربر ممکن است به تعداد بیشتری نیاز پیدا کند.
USB 2
این درگاه نسبت به USB 3 / 3.1 کُندتر عمل میکند. از USB 2 برای اتصال صفحه کلید، ماوس و بسیاری از دستگاههای جانبی دیگر استفاده میشود.
نسل دوم USB 3.1/3.2
در حال حاضر بسیاری از دستگاههای امروزی فاقد تکنولوژی لازم جهت استفاده از این درگاه هستند. این درگاه پهنای باند 10 گیگابیت در ثانیه را ارائه میدهد که دو برابر نسل اول درگاههای USB 3.1 و USB 3.0 است. USB 3.2 Gen2 2×2 دارای دو مسیر 10 گیگابیت در ثانیه است که پهنای باند را دوبرابر میکند. اغلب میتوان تنها یکی از این پورتها را در بردهای متوسط و رده بالا پیدا کرد.
USB Type-C
این پورتها برای دستگاههای جدید مانند تلفنها طراحی شدهاند و میتوانند با نسل اول و یا دوم نسخهی USB 3.1 سازگار باشند. تعدادی از این درگاهها سازگار با نسخهی USB 2.0 هستند که اغلب به عنوان پورتهای صوتی USB-C جهت اتصال هدستهای دارای درگاه USB-C استفاده میشوند.
درگاه صوتی و ویدئویی HDMI / DisplayPort
در صورتی که قصد استفاده از گرافیک مجتمع را داشته باشید، نیاز به این درگاه خواهید داشت. کارتهای گرافیک گسسته از پورتهای مخصوص به خود پشتیبانی میکنند.
درگاههای صوتی
اگر قصد اتصال اسپیکرهای آنالوگ و یا هدفون را دارید، این درگاه برای شما ضروری است.
پورتهای PS/2
این درگاه برای اتصال کیبورد و ماوسهای قدیمی استفاده میشود.
Thunderbolt
به ندرت میتوان درگاه Thunderbolt را در مادربردها پیدا کرد. برخی از بردها از طریق کارتهای افزودنی میتوانند از این قابلیت پشتیبانی کنند. این درگاه دارای حداکثر سرعت انتقال دادهی 40 گیگابیت بر ثانیه میباشد.
در حال حاضر اغلب درگاهههای جدید مانند USB 3.1 Gen 2 یا Type-C جزو درگاههای ضروری به حساب نمیآید؛ اما درنظر داشته باشید که چنین درگاههایی در آینده میتوانند به رابطهای ضروری و پرکاربرد در تجهیزات تبدیل شوند.
به چند اسلات رم نیاز دارید؟
اکثر بردهای امروزی دارای 4 اسلات رم هستند. البته بردهایی با ابعاد مینی اغلب دارای دو عدد اسلات رم و بردهای رده بالای HEDT اغلب دارای هشت عدد اسلات میباشند. میزان رمی که میتوانید برای سیستم نصب کنید، به تعداد اسلاتهای رم روی مادربرد بستگی دارد.
برای امور متوسط و گیمینگ ظرفیت 16 الی 32 گیگابایت رم کافی است. شما میتوانید با دو اسلات، تا ظرفیت 64 گیگابایت رم نصب کنید. توجه داشته باشید که برای خرید رمهای حجیمتر 32 و 64 گیگابایت دو کاناله باید هزینهی بالاتری را نسبت به چهار کاناله بپردازید.
به کدام یک از اسلاتهای توسعه نیاز دارید؟
اسلات کوچک PCIe x1 که اغلب برای مواردی مانند توسعهی درگاههای USB و SATA و اسلات بلندتر PCIe x16 برای کارتهای گرافیک، کارتهای RAID و همچنین حافظههای سریع مانند Optane 905 SSD اینتل استفاده میشوند. امروزه این فناوری از کاربری بالایی برخوردار است. اگر میخواهید یک کارت گرافیک، یک جفت درایو SSD به فرم SATA و M.2 و احتمالاً کارت کپچر یا کارت صدا نصب کنید، لازم است سیستمتان با اکثر بردهای ATX یا Micro-ATX که حداقل دارای یک اسلات x16 و یک یا دو اسلات x1 هستند، سازگاری داشته باشد.
بردهای X570 و B550، بردهای آیندهی Rocket Lake-S اینتل و برخی از بردهای نسل قبلی Z490 از رابط PCIe 4.0 پشتیبانی میکنند. نسخهی چهارم درگاه PCIe پنهای باند موجود در هر خط PCIe را دو برابر کرده است. بسیاری از سخت افزارها به غیر از درایو SSD هنوز قابلیت پشتیبانی از PCIe 4.0 را ندارند. بنابراین در حال حاضر میتواند چندان اهمیتی در انتخاب برد نداشته باشد.
محدودیتهای ناشی از وجود درگاههای پیشرفته در بردهای میان رده
در مادربرد تعداد محدودی خطوط high-speed input/output با مخفف HSIO و خطوط PCIe وجود دارد که برای همهی اجزای شما مشترک است. بنابراین تعداد اسلاتهای برد چندان اهمیتی ندارد. اغلب مادربردهای میان رده با غیر فعال کردن برخی از اتصالات هنگام نصب سختافزار، در اسلاتهای خاصی محدودیت در پهنای باند را جبران میکنند. بنابراین بررسی تعداد درایو و کارتهای مورد نیاز ممکن است کمی مشکل باشد.
به عنوان مثال با افزودن درایو به فرم M.2 و درگاه PCIe ممکن است برخی از پورتهای SATA غیرفعال شود. نصب کارت در اسلات سوم PCIe نیز ممکن است منجر به غیر فعال شدن اسلات دوم یا سوم M.2 و غیره شود. چنین محدودیتهایی در مدلهای مختلف مادربرد متفاوت است.
بنابراین اگر قصد دارید تعداد زیادی درایو و کارت به رایانهی شخصی خود وصل کنید، بهتر است به سراغ بردهای رده بالای HEDT بروید؛ زیرا چنین بردهایی دارای خطوط PCIe بیشتری هستند. تمامی پردازندهای Threadripper AMD دارای 64 مسیر (60 مسیر از پردازنده، 4 مسیر از چیپست) هستند؛ در حالی که تراشهی Core X اینتل تا 44 مسیر را بر حسب پردازنده و تا 24 مسیر دیگر را بر حسب چیپست ارائه میدهد. بنابراین اگر قصد اضافه کردن چندین کارت گرافیک، بهره گیری از فناوری RAID در حافظههای ذخیره سازی با پشتیبانی از PCIe و NVMe و یا دیگر سختافزارها با پهنای باند بالا را دارید، مادربردهای رده بالای HEDT قطعاً گزینهی ایده آلی برای شما خواهد بود.
کدام چیپست برای شما مناسب است؟
چیپست CPU باید سازگار با پردازندهی سیستم شما باشد. اگر از تراشههای اینتل و یا AMD رده بالا مانند Core x اینتل و یا Threadripper AMD استفاده میکنید، انتخابتان برای خرید مادربرد محدود است و تنها میتوانید از سوکت X299 برای اینتل یا X399 برای AMD استفاده کنید. کاربرانی که میخواهند یک کارت گرافیک و چند درایو نصب کنند، بهتر است از بردهایی با چیپست Intel Z590 و AMD X570 استفاده کنند.
برای اطلاعات بیشتر در خصوص کارتهای گرافیک، میتوانید مقالهی “راهنمای خرید کارت گرافیک” را مطالعه نمایید.
برای مثال اگر برد B460 ،H470 و یا H410 با چیپست Intel را انتخاب کنید، قادر به انجام اورکلاک پردازنده نخواهید بود. البته تعداد بسیار کمی از تراشههای اصلی اینتل قادر به اورکلاک هستند و در آخر نامشان حرف K نوشته میشود. البته به نظر میرسد که بردهای سری 500 اینتل متفاوت باشند.
بردهای X570، B550 و همچنین B350 ،B450 و B300 با چیپستهای AMD، از قابلیت اورکلاک پشتیبانی میکنند. اگرچه برخی از درگاههای USBهای پرسرعت، پورتهای SATA و مسیرهای PCIe را در تراشه X570 از دست میدهید، اما همچنان گزینهی اتصال مناسبی را جهت پشتیبانی از پردازشهای متوسط خواهید داشت. اگر به درایوهای بیشتری نیاز دارید، بهتر است برد X570 را انتخاب کنید. به خصوص این که اکثر بردهای سری B550 از بردهای X570 هزینهی بیشتری دارند.
آیا قصد اورکلاک کردن دارید؟
همانطور که اشاره کردیم، اگر میخواهید پردازندهی اینتل با قابلیت اورکلاک برای سیستمتان خریداری کنید، میتوانید پردازندهای با حرف K در آخر نام مانند Core i7 8700K را برای بردهای قدیمی با چیپست Z490 و همچنین پردازندهی پرقدرتی مانند Skylake X را برای برد پیشرفتهای مانند X299 انتخاب کنید. به نظر میرسد که مدلهای پایینتر از سری 500 اینتل، از قابلیت اورکلاک پشتیبانی میکنند. برای پردازندههای AMD این موضوع متفاوت است. تقریباً تمام تراشههای نسل فعلی Ryzen از اورکلاک پشتیبانی میکنند و همهی چیپستها (به استثناء پایینترین رده مانند A300 ،A320) قادر به اورکلاک هستند.
اگر میخواهید پردازندهی شما با سرعت کلاک بالاتری نسبت به سرعت پیش فرض پردازش انجام دهد و به عبارتی قادر به اورکلاک باشد، سیستم شما به یک خنک کنندهی پیشرفته و برد رده بالا نیاز خواهد داشت. بنابراین لازم است که بودجهی بیشتری در نظر بگیرید.
آیا صدای پخش شونده از سیستم برایتان اهمیت دارد؟
تنها در صورتی که صدای قوی سیستم برایتان اهمیت دارد، سخت افزارتان مشکل پیدا کرده و یا مادربرتان از پایینترین سطح ممکن برخوردار است، سیستم خود را ارتقا دهید.
کیفیت صدای مادربرد توسط کدک صوتی تعریف میشود که تحت عنوان چیپ پردازش صدا شناخته میشود. اگر کیفیت صدا برای شما مهم است، میتوانید قبل از خرید مادربرد، کدک استفاده شده در آن را سرچ نموده و سطح و کیفیت آن را بررسی کنید. همچنین میتوانید کارت صدای اختصاصی یا اسپیکرهای USB را انتخاب کنید که سختافزار DAC (مبدل دیجیتال به آنالوگ) را به طور کلی به خارج از رایانه شخصی منتقل میکنند، مانند Audioengine A2.
امکانات بیشتر یک مادربرد
برخی از بردها به خصوص مدلهای پیشرفتهی وسطح بالا، دارای امکانات بیشتری هستند که از نکات مثبت مادربرد محسوب میشوند. در این بخش به چند مورد از این امکانات اشاره میکنیم:
کلیدهای روشن/خاموش برد
این کلیدها میتوانند در فرآیند راه اندازی اولیه و یا آزمایش و تست قطعات در یک محفظهی باز برای بنچمارک مفید و موثر باشند. اما برای یک کاربر معمولی، دکمههای روی برد (که گاهی شامل دکمههایی جهت پاک کردن CMOS یا انجام اورکلاک اولیه میشوند) ضروری نیستند.
اعلانهای عیب یابی LED
بلندگوی کوچکی هستند که به هدرهای مادربرد متصل میشود تا در زمان پیش آمدن مشکل، بوقهای تشخیصی را ارائه دهد. در عوض، بسیاری از بردهای متوسط به بالا اکنون دارای یک صفحه نمایش دو یا سه رقمی برای همین منظور هستند و در صورت بروز مشکل، یک کد عددی نوشتاری به شما ارائه میدهند. این ویژگی میتواند در مواقعی چون راه اندازی رایانهی شخصی، ارتقاء سیستم، فراموش کردن اتصال یک جزء، صحیح نبودن جایگاه بخشی از سیستم و معیوب بودن یکی از اجزای سیستم بسیار موثر باشد.
کارت Wi-Fi
اگر اترنت در نزدیکی خود ندارید و قصد دارید رایانهی شخصی خود را تا سالها استفاده و نگهداری کنید، بهتر است به دنبال برد با Wi-Fi 6 باشید.
بردهای اترنت دوگانه
یک درگاه اترنت گیگابیتی، پهنای باند زیادی برای ترافیک اینترنت دارد. بنابراین اگر قصد دارید از رایانه به عنوان سرور استفاده کنید این ویژگی بسیار مناسب است. کاربرانی که نیاز به سرعت بالایی در شبکههای سیمی دارند، باید به دنبال بردی با اترنت 2.5 یا 10 گیگابیتی باشند.
جذابیت و زیبایی ظاهر کیس برای شما اهمیت دارد؟
کاربرانی که از کیسهای غیر شفاف و معمول استفاده میکنند و ظاهر قطعات برایشان اهمیت ندارد، بهتر است به سراغ امکاناتی چون نورپردازی RGB، پوشش های ورودی/خروجی (O/I) و هیت سینکهای درخشان نروید.
به خاطر داشته باشید که، اگر یک کاربر مبتدی هستید، یک مادربرد تیره میتواند اسمبل یا ارتقای سیستم شما را دشوارتر کند، زیرا کلمات روی برد سختتر دیده میشوند. همچنین اگر سیستمی میسازید که میخواهید که سیمهای کمی در اطراف مادربرد دیده شود، سعی کنید مادربردی انتخاب کنید که فن و هدرهای USB در لبهی برد و درگاههای SATA و USB 3 هم تراز با گوشه ی مادربرد قرار گرفته باشد.