راهنمای خرید پاور (منبع تغذیه)

پاور (منبع تغذیه) یکی از مهم‌ترین اجزای کامپیوتر است. کامپیوترهای PC با برق کار می‌کنند و این برق به صورت غیرمستقیم در بخش‌های مختلف کیس ارائه می‌شود. به عبارتی منبع تغذیه جریان الکتریسیته‌ی متناوب برق شهری را به صورت جریان مستقیم و با ولتاژ مناسب، در اختیار اجزای کامپیوتر قرار می‌دهد. انتخاب یک پاور مناسب برای سیستم از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا پاور ناسازگار با سیستم، برق مشخص و درستی ارائه نخواهد داد و در نهایت منجر به بروز مشکلاتی از جمله بی‌ثباتی جریان یا ولتاژ و همچنین توقف ناگهانی و تنظیم مجدد پاور می‌شود. تشخیص چنین مشکلاتی برای کاربر کمی دشوار است؛ بنابراین باید در انتخاب پاور بررسی دقیقی انجام شود. در این مقاله می‌خواهیم با انواع منبع تغذیه‌ی کامپیوتر و ویژگی‌های مهمش آشنا شویم و درنهایت راهنمای خرید پاور (منبع تغذیه) را در اختیار شما قرار دهیم.

توان خروجی پاور

برای انتخاب پاور لازم است اجزای مختلف سیستم از جمله پردازنده‌ی مرکزی، مادربرد، پردازنده‌ی گرافیکی، حافظه‌ی رم و غیره را بررسی نمایید. به طور مثال اگر سیستم شما دارای پردازنده‌ی Intel Core i7-11700K، پردازنده‌ی گرافیکی Nvidia GeForce RTX 3070 با ظرفیت 16 گیگابایت، رم دو کاناله 8 گیگابایت، یک درایو SSD یک ترابایتی و یک هاردیسک 1 ترابایتی با RPM برابر 7200 است، سیستم شما برای عملکرد مناسب به توان خروجی 512 وات نیاز خواهد داشت. بنابراین می‌توانید یک پاور کامپیوتر با توان خروجی 600 وات انتخاب کنید.

در هنگام خرید پاور، ارتقای سیستم را درنظر بگیرید

ممکن است ارتقای اجزای سیستم بر توان خروجی سیستم موثر باشد. به عنوان مثال اگر کارت گرافیک خود را به مدل Nvidia GeForce RTX 3080 ارتقا دهید، به 602 وات توان نیاز خواهید داشت. درصورتی که با ارتقا و دوبرابر کردن رم، تفاوتی در توان مورد نیاز ایجاد نمی‌شود. پس اگر احتمال ارتقای کارت گرافیک وجود دارد، باید از یک پاور با حداقل توان 700 وات استفاده کنید. بنابراین قبل از خرید پاور، حتماً تغییراتی که ممکن است در آینده روی سیستم انجام دهید را درنظر داشته باشید. اما در صورتی که می‌خواهید یک کامپیوتر به صورت پیش فرض انتخاب کنید، توان خروجی پاور را حتماً بررسی نمایید.

در هنگام خرید پاور (منبع تغذیه)، حتماً تغییراتی که ممکن است در آینده روی سیستم انجام دهید را درنظر داشته باشید.

منبع تغذیه دارای دو توان پیوسته و پیک است که با هم تفاوت دارند. به طور کلی حداکثر توان پاور که به صورت مداوم ارائه می‌شود را توان پیوسته و پایدار منبع تغذیه می‌گویند. در حالی که توان پیک پاور به حداکثر توان افزایش یافته‌ی منبع تغذیه در مدت زمان کوتاه مثلاً 15 ثانیه اشاره دارد. در هنگام خرید پاور کامپیوتر، توان پیوسته اهمیت بالایی دارد؛ زیرا از این طریق می‌توانید مناسب یا ناکارآمد بودن پاور را تعیین کنید.

منبع تغذیه برق مورد نیاز اجزای سیستم شما را تأمین می‌کند. اگر توان خروجی پاور بالا می‌باشد، نگران مصرف بیش از اندازه‌ی برق نباشید؛ چراکه پاور با تأمین برق مناسب و مورد نیاز سیستم، از دیگر مشکلات خودداری می‌کند.

پشتیبان‌های پاور کامپیوتر

برخی از تولیدکنندگان منبع تغذیه برای آن که از اجزای سیستم در برابر مشکلات مرتبط با برق محافظت کنند، پشتیبان‌هایی را در منبع تغذیه تعبیه می‌کنند. اگرچه این موضوع بر بالا رفتن هزینه‌ی خرید پاور موثر است، اما در عوض اطمینان بیشتری را برای کاربر فراهم می‌کند.

جلوگیری از ولتاژ اضافه

اولین ویژگی چنین پاورهایی جلوگیری از ولتاژ اضافه است. اگر ولتاژ خروجی در مدار از حد مشخص شده بیشتر شود(اغلب چنین اتفاقی رخ می‌دهد)، منبع تغذیه به صورت خودکار خاموش می‌شود. این ویژگی بسیار مهم و کاربردی برای پاور است، زیرا ولتاژهای خروجی بالا منجر به آسیب دیدن بخش‌های کامپیوتر می‌شود.

جلوگیری از جریان و بار اضافه

دومین ویژگی جلوگیری از جریان و بار اضافه است. این پاورها دارای مدارهایی هستند که در هنگام بالا رفتن بار یا شدت جریان برق با خاموش کردن پاور، از سیستم و بخش‌های مختلف آن محافظت می‌کنند.

معیار سنجش عملکرد پاور

وات یکی از معیارهای سنجش عملکرد منبع تغذیه است. در واقع معیاری برای اندازه‌گیری مقدار جریان مستقیم فرستاده شده و همچنین مقدار انرژی تلف شده در اثر گرما می‌باشد. مقدار توان واقعی پاور بسیار مهم است؛ چراکه بر عملکرد دستگاه تأثیر مستقیم دارد. به عنوان مثال کامپیوتری را درنظر بگیرید که در مجموع به 300 وات توان نیاز دارد. اگر راندمان منبع تغذیه 85 درصد باشد، رایانه‌ی شما نیاز به توان حدوداً 353 وات خواهد داشت. از طرفی اگر راندمان برابر 70 درصد باشد، 428 وات توان لازم است. بنابراین انتخاب یک پاور کارآمد می‌تواند بر عملکرد بهینه‌ی سیستم تأثیر به سزایی داشته باشد.

هرچه مقدار راندمان منبع تغذیه بیشتر باشد، گرمای کمتری تولید می‌شود و سیستم با دمای کمتری کار می‌کند. هر یک از بخش‌های رایانه مقداری گرما تولید می‌کنند و این گرما موجب تضعیف عملکرد سیستم می‌شود. منبع تغذیه‌ی با راندمان بالا، گرمای کمتری تولید می‌کند و دیگر نیاز ضروری به فن‌های بزرگ و سریع نخواهد داشت؛ بنابراین سیستم می‌تواند با دمای پایین‌تر و بهینه عمل کند.

گواهی 80 PLUS چیست؟

بسیاری از پاورهای کامپیوتر دارای برچسب گواهی 80 PLUS هستند که ضمانت نامه‌ای برای کاربران محسوب می‌شوند. این گواهینامه‌ها دارای دسته بندی‌های مختلف بر اساس سطح کارایی هستند و با سنجش در آزمایشگاه‌ها از سطوح پایه تا فوق‌العاده رتبه بندی می‌شوند. اگر پاور سیستم شما دارای گواهی PLUS 80 باشد، می‌توانید از عملکرد آن اطمینان خاطر داشته باشید.

برچسب‌های PLUS 80 بر اساس سطح کارایی دارای دسته بندی‌های مختلف می‌باشند که با سنجش در آزمایشگاه‌ها رتبه بندی می‌شوند.

ریل‌های پاور

معیار بعدی برای سنجش منبع تغذیه، ریل‌های پاور است که مسیری برای عبور جریان برق می‌باشند. ریل‌های 12 ولتی انرژی موردنیاز پرقدرت‌ترین قطعات سیستم را مانند پردازنده و کارت‌های گرافیکی تأمین می‌کنند. پاورهای مدرن و به روز در سیستم‌های میان‌رده باید حداقل جریان 18 آمپر، در سیستم‌های دارای یک کارت گرافیک رده بالا حدقل 24 آمپر و همچنین در سیستم‌هایی با پیکربندی SLI/CrossFire حداقل 34 آمپر را در ریل‌ها انتقال دهند. این مقدار از جریان خروجی شامل پاورهایی می‌شود که دارای بیش از یک ریل با ولتاژ 12+ ولت هستند.

عدد خروجی شدت جریان که در مشخصات پاور نوشته می‌شود، لزوماً مجموع شدت جریان ریل‌های پاور نیست و با جمع کردن ارقام شدت جریان به خروجی نخواهید رسید. برای مثال هر ریل پاور می‌تواند حداکثر ولتاژ 12 ولت با شدت جریان متفاوت داشته باشد. پاوری با دو ریل (12V1 و 18 آمپر) و (12V2 و شدت جریان 16 آمپر) به جای 34 آمپر، دارای خروجی 30 آمپر خواهد بود. این اطلاعات را می‌توانید در لیبل‌های درج شده روی منبع تغذیه مشاهده کنید.

در سیستم‌هایی با پیکربندی SLI/Crossfire، باید مطمئن شوید که هر یک از ریل‌های پاور دارای ولتاژ +12 ولت و در مجموع خروجی حداقل 34 آمپر باشند. برچسب مشخصات در پاورهای مختلف، متفاوت هستند. ممکن است در برخی به حداکثر شدت جریان ارائه شده‌ی هر ریل و در برخی دیگر به حداکثر توان پاور اشاره شود. به عنوان مثال منبع تغذیه با توان 396 وات، جریانی با شدت 33 آمپر و ولتاژ 12 ولت را می‌تواند انتقال دهد.

تعداد ریل‌های یک پاور

نکته مهم دیگر تعداد ریل‌هایی است که منبع تغذیه برای تامین برق اجزای کامپیوتر استفاده می‌کند. به بیان ساده، یک منبع تغذیه می‌تواند تنها از یک ریل +12 ولت برای تأمین برق اجزای رایانه استفاده کند و یا اینکه از چندین ریل برخوردار باشد. استفاده از یک ریل به این معناست که برق همه‌ی اجزای متصل به پاور از این طریق منتقل می‌شوند. این امر موجب سهولت در پیکربندی می‌شود، زیرا دیگر نگرانی در مورد تطبیق قطعات سیستم با ریل نخواهید داشت، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که هنگام خرابی منبع تغذیه مانند نوسانات برق، تمام اجزا تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. داشتن ریل‌های متعدد در پاور تا حدی احتمال آسیب رسیدن به تمام اجزای سیستم را کاهش می‌دهد، اما در عین حال نیاز به بررسی بیشتری جهت اتصال قطعات دارد.

فرم فاکتور پاور (منبع تغذیه)

هنگام خرید پاور لازم است به فرم فاکتور دقت کنید. این موضوع ممکن است برای کاربر پیچیده باشد، اما نکته‌ی مهمی که باید درنظر بگیرید این است که پاورتان را با کیس و مادربرد تطابق دهید. در بخش زیر مهم‌ترین فرم فاکتورهای پاور اشاره نمودیم:

ATX

پاورهای قدیمی به فرم AT همچنان در دسترس‌اند اما در حال منسوخ شدن می‌باشند. همچنین پاورهای به فرم ATX مانند ATX 2.03 و نسخه‌ی قبلی نیز رو به کاهش هستند. پاورهای ATX نسبت به پاورهای AT دارای مزیت‌هایی می‌باشند. از جمله‌:

• بهره‌مندی از یک ریل با ولتاژ 3.3 ولتی
• استفاده از یک کانکتور 20 پین به عنوان کانکتور اصلی
• قابلیت پشتیبانی از ویژگی Soft-off و دسترسی به خاموشی پاور در هنگام نیاز

فرم فاکتور ATX12V دارای نسخه‌های متفاوتی است که در حال حاضر یک انتخاب مناسب برای کابران به شمار می‌رود.

ATX12V

فرم فاکتور ATX12V درحال حاضر انتخابی مناسب برای عموم کاربران است. این فرم دارای چندین نسخه‌ی مختلف می‌باشد. البته همه‌ی نسخه‌های آن دارای شکل و اندازه فیزیکی به فرم ATX هستند. نسخه‌ی اول پاور ATX12V در واقع همان فرم ATX است که دارای یک کانکتور 4 پین با ولتاژ 12+ ولت جهت انتقال انحصاری برق پردازنده و همچنین یک کانکتور کمکی برق 6 پین با ولتاژهای 3.3+ و 5+ است. نسخه‌ی 1.3 پاور ATX12V همانند نسخه‌ی اول است که دارای کانکتور برق 15 پین SATA نیز می‌باشد.

در نسخه‌ی دوم ATX12V تغییرات اساسی انجام شده است. کانکتور اصلی برق از فرمت 20 پین به فرمت 24 پین تغییر نموده و کانکتور کمکی برق 6 پین حذف شده است. ATX12V v2.0 کانکتور برق پردازنده 4 پین را به ریل 12V2 اختصاص داده است.(جریان +12 ولت به ریل‌های 12V1 و 12V2 تقسیم می شود). می‌توان گفت در نسخه‌های 2.1 و 2.2 پاور ATX12V عملکرد و کارایی بهبود یافته است.

SFX12V,EPS12V و غیره

پاور به فرم EPS12V علاوه بر کانکتور 4 پین موجود در فرم ATX12v، دارای یک کانکتور برق پردازنده‌ی 8 پین نیز می‌باشد. فرم فاکتور EPS12V نیز ابتدا برای سرورهای رده پایین طراحی شدند. اما امروزه مادربردهای پیشرفته و ارتقا یافته،دارای کانکتور برق پردازنده‌ی 8 پین EPS12V هستند که به کاربران امکان استفاده از پاور EPS12V را می‌دهد.

فرم فاکتورهای کوچک‌تر پاور مانند SFX12V (مخفف Small Form Factor)، CFX12V (مخفف Compact Form Factor)، LFX12V (مخفف Low Profile Form)، TFX12V (مخفف Thin Form Factor) با عنوان SFF نامیده می‌شوند. این پاورها از لحاظ فیزیکی و ابعاد نسبت به پاورهای استاندارد ATX12V کوچک‌تر هستند و در کیس‌های کامپیوتری کوچک با فرم فاکتور کوچک استفاده می‌شوند.

کانکتورهای پاور کامپیوتر

عملکرد پاور طوری است که به تمام اجزای کامپیوتر وصل می‌شود و برق مورد نیازشان را تأمین می‌کند. بنابراین باید طوری انتخاب شود که تمام اتصال دهنده‌های موردنیاز شما را در اختیارتان قرار دهد.

اولین کانکتوری که باید درنظر بگیرید، کانکتور اصلی است که برق مادربرد را تأمین می‌کند. این کانکتور در انواع 20 پین و 24 پین در بازار عرضه می‌شود. اتصال دهنده‌های 24 پین مادربرد نسبت به 20 پین کاربرد بیشتری دارند. بسته به نوع سیستم، پاورها می‌توانند هردو کانکتور مادربرد را ارائه دهند.

دومین کانکتور مهم جهت بررسی، کانکتور برق پردازنده است که در مدل‌های 4 پین و 8 پین عرضه می‌شوند. بسیاری از مادربردها از کانکتور برق پردازنده مدل 8 پین پشتیبانی می‌کنند. این موضوع نیاز به بررسی بیشتر سیستم دارد.

مهم‌ترین کانکتور پاور (منبع تغذیه)، کانکتور مادربرد است که در دو مدل 20 پین و 24 پین عرضه می‌شود.

پرکاربردترین کانکتور برق، کانکتور 4 پین Molex است. از این کانکتور جهت انتقال برق به اجزای مختلف سیستم از جمله هاردیسک‌های قدیمی، درایوهای نوری، فن‌ها و دیگر بخش‌های کامپیوتر استفاده می‌شود. اجزای جدیدتری که از درگاه SATA پشتیبانی می‌کنند، دارای کانکتور مخصوص برق SATA هستند. درصورتی که کانکتور بیشتری از SATA نیاز داشته باشید، می‌توانید از تبدیل‌های Molex به SATA و یا حتی از کابل‌های جداکننده یا اسپیلیتر (Splitter) جهت افزایش نصب تعداد قطعات استفاده کنید. البته باید محدودیت‌های ظرفیت پاور را نیز درنظر بگیرید.

پس از بررسی فاکتورهای مرتبط با برق، در ادامه به چند نکته‌ی دیگر اشاره می‌کنیم که در برسی عملکرد پاور، انتخاب مناسب آن و درنهایت طول عمر سیستم می‌توانند موثر باشند.

صدای فن

همانطور که اشاره کردیم، پاور در هنگام انتقال برق مقداری گرما تولید می‌کند. بنابراین لازم است از یک فن مناسب در سیستم استفاده شود تا گرما را دفع کند و با پایین آوردن دمای سیستم، عملکرد سیستم افزایش یابد. ممکن است که بخواهید از کامپیوتر خود در محیط‌های بی‌صدا استفاده کنید. در این صورت فن‌های بزرگ با چرخش آهسته‌تر می‌توانند با صدای کمتری دمای سیستم را پایین بیاورند و یک گزینه‌ی خوب برای شما محسوب شوند.

در خصوص خنک کننده‌های منبع تغذیه، استاندارد خاصی وجود ندارد. عملکرد این قطعات در سطوح مختلف آزمایش و سنجیده می‌شود. بنابراین می‌توانید نتایج و راهنمایی‌های به دست آمده را مطالعه کنید و خنک کننده‌ای بر اساس نیاز سیستم خریداری نمایید.

کابل کشی پاور کامپیوتر

سه نوع کابل کشی برای منبع تغذیه وجود دارد: محکم، ماژولار و هیبریدی. در این بخش هرکدام را به صورت مختصر بررسی کرده‌ایم:

کابل کشی محکم

در این نوع کابل کشی، هر کانکتور در صورت نیاز مستقیماً به پاور وصل می‌شود. مزیت مهم کابل کشی محکم این است که در عین سادگی، مقاومت اضافی با اتصالات اضافی ایجاد نمی‌کند.

پاورهای کامپیوتر به سه مدل کابل کشی محکم، ماژولار و هیبریدی در بازار تولید و عرضه می‌شوند.

کابل کشی ماژولار

در کابل کشی ماژولار می‌توان هر کانکتور را در صورت لزوم متصل کرد. این نوع کابل کشی در منظم بودن و تمیز نگه داشتن کیس موثر است. اما در عوض به دلیل بیشتر بودن اتصالات فیزیکی، پیچیدگی و مقاومت بیشتری نیز دارد و در عین حال از هزینه‌ی بالاتری نیز برخوردار است.

کابل کشی هیبریدی

این گروه پاور دارای برخی از کابل‌ها مانند کابل اتصال برق اصلی به صورت فیزیکی و برخی دیگر نیز به صورت اختیاری هستند. سیستم هیبریدی با برخورداری از کابل‌های خاص، می‌تواند عملکرد خوبی را در اختیار بگذارد. در واقع اگر مقاومت اضافی کمی ناشی از اتصالات ماژولار ایجاد شود، کاربر می‌تواند با قطع و وصل کردن برخی از کابل‌ها به راحتی این موضوع را مدیریت کند.

نتیجه گیری

بدیهی است که در انتخاب منبع تغذیه نکات زیادی جهت بررسی وجود دارد. اما با بررسی مشخصات جهت سنجش‌های لازم، می‌توانید اطمینان کافی از انتخاب پاور و عملکرد بهینه‌ی سیستم در طول دراز مدت داشته باشید. بنابراین بهتر است در هنگام خرید پاور تمام جوانب لازم را بسنجید و اگر قصد خرید یک سیستم به صورت پیش فرض دارید، مشخصات پاور را با بخش‌های مختلف سیستم بررسی کنید.